Czy UE zakaże stosowania f-gazów, a pompy ciepła trzeba będzie wymienić?

W kwietniu 2023 w mediach mówiono o planach Unii Europejskiej, według których miałby zostać wprowadzony zakaz stosowania f-gazów, czyli fluorowanych gazów cieplarnianych. Gazy te wykorzystuje się jako czynnik chłodniczy w pompach ciepła. W związku z tym pojawiły się pytania dotyczące dalszych możliwości serwisowania i sprzedaży pomp ciepła. 

Przeczytaj artykuł, aby dowiedzieć się:

• Czym jest f-gaz?
• W jaki sposób rozporządzenie o f-gazach może wpłynąć na sprzedaż oraz serwis pomp ciepła?
• Co na temat zmian sądzi PORT PC – Polska Organizacja Rozwoju Technologii Pomp Ciepła?
• Czy producenci powinni się obawiać?
• Jakie zdanie na temat zapowiedzianych przepisów mają organizacje branżowe?

Pompy ciepła to niezwykle efektywne urządzenia grzewcze, które wyróżniane są również na szczeblu unijnym. Poza wydajnością odznaczają się także zmniejszonym wpływem na środowisko oraz zmniejszeniem kosztów ogrzewania, w porównaniu do tradycyjnych rozwiązań. Jakość powietrza nie pogarsza się w wyniku stosowania pomp ciepła.

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczące f-gazów zmienia dyrektywę (UE) 2019/1937 oraz uchyla rozporządzenie (UE) nr 517/2014 COM (2022) 150. Nowelizacja obejmuje również wariant wcześniej zasugerowany przez Komisję Ochrony Środowiska Naturalnego, Zdrowia Publicznego i Bezpieczeństwa Żywności (ENVI) Parlamentu Europejskiego.

Czym jest f-gaz?

Fluorowane gazy cieplarniane potocznie nazywane są f-gazami. Wykorzystywane są one jako czynnik chłodniczy w pompach ciepła. Obecnie stosuje się gazy, które nie mają wpływu na efekt ODP, a więc tworzenie się dziury ozonowej (w przeciwieństwie do freonów), ale mogą mieć wpływ na efekt cieplarniany (GWP).

Zależności te przedstawiamy w poniższej tabeli.

Porównaliśmy je także z wpływem na środowisko naturalnego – uznawanego za przyszłościowy – czynnika chłodniczego R290.

Unia Europejska pragnie zmniejszyć oddziaływanie f-gazów na środowisko do minimum. Jako rozwiązanie proponuje się naturalne czynniki chłodnicze, neutralne dla efektu cieplarnianego. Szczególna uwaga poświęcana jest właśnie czynnikowi  R290, nazywanemu propanem.

W jaki sposób rozporządzenie o f-gazach może wpłynąć na sprzedaż oraz serwis pomp ciepła?

Zmiany proponowane przez UE z pewnością wpłyną na rynek pomp ciepła i całą branżę grzewczą. W wyniku obostrzeń ograniczone zostanie stosowanie w nowych urządzeniach niektórych syntetycznych czynników chłodniczych – gazów fluorowanych. W związku z tym producenci i sprzedawcy pomp ciepła będą zmuszeni do dostosowania swoich działań i urządzeń do nowych przepisów unijnych.

Co na temat zmian sądzi PORT PC – Polska Organizacja Rozwoju Technologii Pomp Ciepła?

Zdaniem PORT PC – Polskiej Organizacji Rozwoju Technologii Pomp Ciepła – przewidywane zmiany nie będą obejmowały zakazu serwisowania czy innych ograniczeń w użytkowaniu pomp ciepła wykorzystujących syntetyczny czynnik chłodniczy.

Organizacja zaznacza, że wszystkie urządzenia dostępne w sprzedaży w najbliższych latach lub obecnie będzie można bez problemu serwisować. Ograniczenia mają dotyczyć innych grup urządzeń chłodniczych, w których stosuje się czynniki chłodnicze lub pomp ciepła wykorzystujących czynniki chłodnicze inne niż te, które stosuje się w Polsce.

Czy producenci powinni się obawiać?

Paweł Lachman — Prezes PORT PC — podkreśla, że proponowane przez Unię Europejską  zmiany nie powinny wpływać na już zaplanowane budowy fabryk pomp ciepła.

Większość producentów gotowa jest na wprowadzenie naturalnych czynników chłodniczych, które mają być zastępstwem dla f-gazów. W gotowości są m.in. producenci pomp ciepła typu powietrze-woda. Spora część modeli dostępnych na rynku opiera się już na naturalnym czynniku chłodniczym R-290, który do f-gazów nie należy.

W przypadku pomp ciepła gruntowych sytuacja przedstawia się nieco inaczej.

Według prawa w urządzeniach tego typu można wykorzystać nie więcej niż 50 gramów propanu. W 2022 r. PORT PC proponował zwiększenie tego limitu do 500 g, co pozwoliłoby na skonstruowanie pompy ciepła o mocy do 12-13 kW. Taka moc byłaby wystarczająca dla obecnych zero- lub niskoenergetycznych domów jednorodzinnych.
Produkcja pomp ciepła gruntowych na propan byłaby jednak wyzwaniem większym niż  pomp ciepła powietrznych.

Na dodatek propan (R-290) wykorzystuje się w pompach ciepła monoblokowych.
Nowelizacja dotycząca f-gazów wpłynęłaby zatem również na strukturę rynku pomp ciepła, wywołując przewagę urządzeń typu MOOBLOK nad tymi typu SPLIT.

Jakie zdanie na temat zapowiedzianych przepisów mają organizacje branżowe?

PORT PC zaproponowała przesunięcie o kilka lat terminów ujętych w nowelizacji, które dotyczą zakazów stosowania w nowo powstałych urządzeniach grzewczych wybranych f-gazów. Aktualnie przepisy mówią o wprowadzeniu ich już w roku 2026.

Inne organizacje — Krajowe Forum Chłodnictwa Związek Pracodawców, Związek Producentów AGD, PROZON Fundacja Ochrony Klimatu, APPLiA Polska — także poprosiły europosłów o przedstawienie realistycznych celów określających zakres ograniczania stosowania f-gazów jako czynnika chłodniczego.

Organizacje zaznaczyły w swoim apelu, że kształt nowelizacji może być zagrożeniem dla realizacji celów w zakresie ochrony klimatu, a nawet bezpieczeństwa energetycznego w Polsce.

W apelu podkreślono również istotną rolę odgrywaną przez instrumenty wspierające, a więc: obowiązek kontroli szczelności, raporty oraz odzysk i ponowne wykorzystanie czynnika chłodniczego.

Autor: Sylwia Wilczyńska, na podstawie tekstu autorstwa Anety Wojtczak